ارزیابی کیفیت آب رودخانه بابلرود با استفاده از ساختار جمعیت بزرگ بی مهرگان کفزی

پژوهش حاضر، اجتماعات کفزیان و ساختار جمعیتی آنها را در بخشی از رودخانه بابلرود که یکی از رودخانه های مهم حوضه ی جنوبی دریای خزراست، مورد بررسی قرار داده و با توجه به عوامل آشفتگی زای محیطی به طبقه بندی و ارزیابی کیفیت آب این رودخانه، در ایستگاه های مورد بررسی پرداخته است. نمونه برداری از بزرگ بی مهرگان کفزی، با استفاده از نمونه بردار سوربر (به ابعاد 50/30 × 50/30 سانتی متر مربع و با چشمه تور 360 میکرون) در فواصل 45 روز، از فروردین تا اسفند ماه 1391 در ? ایستگاه مطالعاتی انجام شده است. نمونه ها، توسط فرمالین ?? تثبیت و جهت جداسازی و شناسایی به آزمایشگاه منتقل شدند. در مجموع 14181 عدد نمونه جداسازی شده که متعلق به 4 شاخه جانوری، 14 رده و راسته،50 خانواده و 55 جنس و گونه بودند. لارو حشرات آبزی بخش عمده بزرگ بی مهرگان کفزی را در تمامی ایستگاه ها تشکیل می داد. در طی مدت بررسی راسته دوبالان (diptera) با فراوانی 48/47%، گروه غالب را در بین راسته های شناسایی شده تشکیل می داد. از این راسته 12 جنس متعلق به 12 خانواده شناسایی شده که بیشترین سهم را خانواده chironomidae با درصد فراوانی 76/78% تشکیل می داد. راسته یکروزه ها (ephemeroptera) با فراوانی 47/28%، در رتبه بعدی قرار داشته که 8 جنس از 4 خانواده متعلق به این راسته بود. بیشترین درصد فراوانی در بین خانواده های راسته زودمیران، مربوط به خانواده baetidae با درصد فراوانی 25/76% بود. نتایج حاصل از بررسی گروه-های تغذیه ای نشان داد که جمعیت بزرگ بی مهرگان کفزی در منطقه مورد مطالعه، شامل 6 گروه تغذیه ای collector-gathering،collector-filtering ،predator ،scraper ،shredder ، collector-gathering/predator/shredder بودند. گروه های تغذیه ایcollector-gathering و collector-filtering به ترتیب بیشترین فراوانی را در تمامی ایستگاه های مطالعاتی در فصول مختلف سال داشتند. شاخص تنوع شانن- وینر از بالا دست به پایین دست رودخانه روند کاهشی داشته و مقادیر آن در ایستگاه های پایین دست با سایر ایستگاه ها اختلاف معنی داری را نشان داد (05/0p<). شاخص های غنا و تشابه نیز در بین ایستگاه ها متناسب با تغییرات تنوع دارای نوساناتی بودند. نتایج نشان داد که روند تغییرات شاخص های ept% و ept/chir. همانند تنوع بوده و از بالا دست به پایین دست کاهش داشتند. بطوری که مقادیر آن در ایستگاه های پایین دست با ایستگاه های بالا دست دارای اختلاف معنی دار بودند (05/0p<). مقادیر شاخص hfbi در رودخانه بابلرود در طی یک سال بررسی در ایستگاه های مطالعاتی بین 08/9-95/4 متغیر بوده که از بالا دست به پایین دست رودخانه از روند افزایشی معنی داری برخوردار بوده است(05/0p<). بر اساس شاخص hfbi، درجه آلودگی آلی و کیفیت آب در ایستگاه های مختلف، در 4 طبقه کیفی خوب، مناسب، نسبتاً ضعیف و بسیار ضعیف قرار گرفتند. همچنین این مطالعه نشان داد که مقادیر شاخص زیستی aspt در طول رودخانه بابلرود در طی یک سال بررسی در ایستگاه های مطالعاتی در دامنه 65/5-57/2 متغیر بود. بدین ترتیب که کیفیت آب در ایستگاه های مختلف، در 3 طبقه کیفی آب های با کیفیت مشکوک به آلودگی، آب های با احتمال آلودگی متوسط، آب های با آلودگی شدید قرار گرفتند. در نتیجه برآیند شاخص های زیستی نشان دادند که کیفیت آب رودخانه بابلرود در نواحی مختلف دارای نوساناتی بوده و تحت تأثیر انواع فعالیت های انسانی از بالا دست به پایین دست رودخانه کاهش معنی داری داشت (05/0p<). کلمات کلیدی: بزرگ بی مهرگان کفزی، آلودگی، شاخص های زیستی، تنوع، ept/chir.، هیلسنهوف، aspt، بابلرود، ایران